"Galileeërs, wat staan jullie daar toch naar de hemel te kijken?" (Handelingen 1:11) 

---

Als je lukraak aan mensen zou vragen waar het op hemelvaartsdag om gaat, dan is de kans groot dat je een van deze drie antwoorden te horen krijgt:

- Het is een verhaal dat veel weg heeft van een ballonvaart zonder ballon. En als je dan de wenkbrauwen fronst, wordt het woord 'mirakel' uit de hoed getoverd.
- Hemelvaartsdag is alleen maar belangrijk voor zover het de eerste dag is van een lang vrij weekeinde.
- Ofwel (en misschien erkennen velen onder u zich hierin) reageert men wat ongemakkelijk. Ja, het is een kerkelijke hoogdag. Maar hoe het juist zit is met dat 'ten hemel varen', daarover houdt men zich voorzichtigheidshalve op de vlakte.

Die derde groep bevindt zich in goed gezelschap. Want ook de evangelist Lucas lijkt het allemaal niet zo goed te weten.Lucas is de auteur van de twee verhalen over Jezus' hemelvaart. Het eerste vormt het begin van zijn tweede boek dat hij schreef ergens tussen het jaar 80 en 90, en dat wij kennen als 'de Handelingen van de Apostelen'. Het tweede is het slot van zijn evangelieboek dat hij tien jaar eerder schreef.In dat evangelieverhaal lezen we dat Jezus, op de dag dat hij verrezen is, eerst verscheen aan de twee leerlingen van Emmaüs, daarna aan alle leerlingen en aan het einde van die verschijning leidde hij hen tot in de buurt van Betanië waar hij ten hemel werd opgenomen. In zijn evangelie laat Lucas dus verrijzenis en hemelvaart op dezelfde dag plaatsvinden.

Tien jaar later situeert diezelfde Lucas, in zijn tweede boek, de hemelvaart van Jezus 40 dagen ná Pasen. Op zijn minst vreemd.

Maar er zijn nog meer vreemde dingen.

Volgens Lucas werd "Jezus ten aanschouwe van hen omhooggeheven, tot een wolk hem aan hun ogen onttrok". De leerlingen stonden er dus op te kijken. Als je getuige mag zijn van zo'n evenement, ben je daar wellicht zó van onder de indruk dat het beeld van die hemelvaart voor eeuwig en drie dagen op je netvlies gebrand staat, en dat je daar links en rechts, zeker binnen de eigen kring, in geuren en kleuren over zult vertellen. En toch lezen we over dat imposante gebeuren niets bij Marcus, niets bij Mattheüs noch bij Johannes; en ook Paulus en de andere briefschrijvers uit het Nieuwe Testament schijnen nooit gehoord te hebben van een hemelvaart. Ze zeggen wel dat 'Jezus is opgenomen in de heerlijkheid van God' [dat hopen wij van onze dierbare overledenen ook] en dat hij 'zetelt aan zijn rechterhand', maar over het gebeuren zelf - dat ten hemel varen waar de leerlingen op stonden te kijken tot een wolk hem aan hun zicht onttrok - daar lijkt niemand iets van te weten. Behalve dus Lucas.

Het verhaal over de hemelvaart is dus niet te vinden waar men het zou verwachten. Maar wel waar men het niet zou verwachten, namelijk buiten het Nieuwe Testament en zelfs buiten de Bijbel. In het Oude Testament bijvoorbeeld wordt de profeet Elia in een wagen, getrokken door vurige paarden, ten hemel gevoerd (2 Kon. 2:11). Ook in oude Romeinse en Griekse geschriften staan verhalen over helden die ten hemel zijn gevaren: Heracles onder andere, en Oidipoes en Romulus, en Alexander de Grote.Wat kun je daar nu uit concluderen?

Hemelvaartverhalen behoren tot een bepaald literair genre dat in een ver verleden alom bekend was, maar in onze tijd helemaal in onbruik is geraakt.

Hemelvaartverhalen zijn geen reportages, geen beschrijvingen van iets dat zus of zo gebeurd is, maar verhalen met een boodschap. Geen boodschap over de wijze waarop iemand de aarde heeft verlaten, maar een boodschap over de wijze waarop iemand op aarde geleefd heeft.

Een hemelvaart wordt alleen maar verteld over mensen met een zo hoogstaande levenswandel dat de nabestaanden vinden dat aan al dat goeds niet zomaar een einde mocht komen door een banale dood die het lot is van elke gewone sterveling.

Dit zet ons op het spoor van wat Lucas bedoelde met zijn hemelvaartverhaal. Het is een aanschouwelijke voorstelling om zijn lezers duidelijk te maken hoe intiem de band was tussen de aardse Jezus en zijn Vader. Die was zo intiem dat God hem, na zijn aardse leven, helemaal in zijn heerlijkheid heeft opgenomen.Niet met zijn verhaal, maar wel met de diepere boodschap ervan zit Lucas op dezelfde lijn als zijn collega's-evangelisten, op de lijn van Paulus en van de andere schrijvers uit het Nieuwe Testament.

De boodschap van de hemelvaart is dus een variatie op het Paasthema. Want wat is de verrijzenis anders dan dat God zijn hand uitsteekt en het leven van Jezus, over de dood heen, naar zich toehaalt. In zijn evangelie geeft Lucas aan die link tussen hemelvaart en Pasen een extra klemtoon door die twee gebeurtenissen op dezelfde dag te situeren. In zijn latere versie in de Handelingen van de Apostelen, valt die extra klemtoon op de eenheid van Pasen en Hemelvaart weg zonder dat hij iets verandert aan de boodschap zelf, en plaatst hij zijn verhaal vervolgens in de traditie van het in de bijbel heilige getal 40: 40 jaar Israël in de woestijn, 40 vastendagen van de profeet Elia, 40 vastendagen van Jezus, 40 dagen tussen Pasen en Hemelvaart.Lucas heeft zijn tweede hemelvaartversie nog op een ander punt bijgewerkt. In tegenstelling tot zijn evangelieversie voert hij in de Handelingen twee mannen in het wit ten tonele, die tot de leerlingen zeggen: "Jezus komt nog wel terug; sta daar zo niet werkloos naar de hemel te staren."
Met andere woorden: 'Heren leerlingen, ga nu maar zelf aan de slag!' Jezus weg, betekent dus dat zijn volgelingen hun verantwoordelijkheid moeten opnemen. Geen passief luisteren meer naar wat verkondigd wordt, maar de handen uit de mouwen steken; zelf de verkondiging ter harte durven nemen; iedereen - elk met zijn eigen mogelijkheden en beperktheden - wordt gezonden om mee te werken aan de opbouw en uitbouw van de geloofsgemeenschap. Want vlak voor hij omhoog werd geheven zei Jezus: "Gij zult de kracht ontvangen van de Heilige Geest die over u komt om mijn getuigen te zijn." Totdat hij wederkomt is het de verantwoordelijkheid van ons allemaal om samen kerk te zijn. De tijd van werkloos staren naar de hemel is voorbij.

Marc Christiaens o.p. (Schilde)