"Wrede Herodes,
Waarom vrees je dat Christus komt?
Hij die het hemelse rijk brengt
berooft geen aardse rijken van hun macht." (Hymne op het Driekoningenfeest, 5de eeuw)

Folkore heeft een taai leven.  Nog altijd zien we in sommige dorpen en in volksbuurten rond en na Kerstmis kinderen in antieke koningen verkleed en met een vergulde ster op een stok door de straten trekken en aan alle huizen aanbellen om hun liedje te zingen in ruil voor een fooi. Die kinderen weten zeer waarschijnlijk niet dat het in het evangelie geen koningen waren die Jezus kwamen bezoeken, maar wijzen of magiërs, en ook niet dat er geen sprake is van drie. Wat ze wel weten (dat mogen we toch aannemen) is dat de hoofdpersoon van het verhaal Jezus is en niet de koningen of wijzen. Maar dat beelden ze niet uit.

Heel de christelijke iconografie heeft ons op het verkeerde been gezet. De wijzen, sterrenwichelaars, zijn door een bijzondere ster geleid niet naar de stal gekomen waar Jezus geboren is, maar naar "het huis" waar zijn ouders intussen onderkomen hadden gevonden. Sinds vele eeuwen - nog vóór Kerstmis werd gevierd - heet het Driekoningenfeest in de liturgie het feest van de 'openbaring des Heren'. Want daar is het de evangelist om te doen: dat God zich in Jezus niet alleen aan de joden heeft geopenbaard, maar aan alle volkeren en culturen over de hele wereld, en dat er wijzen zijn geweest die dit onmiddellijk hebben herkend. Ze hebben Jezus als koning gehuldigd.

Er is nog iets dat Mattheüs duidelijk heeft willen maken. Van meet af aan is de openbaring van God in menselijkheid door de machthebbers van deze wereld tegengewerkt. Ze zagen in het rijk dat 'niet van deze wereld' is maar in de wereld is gekomen hun concurrent. Mensen die in de openbaring geloven, ontsnappen aan hun totalitaire macht. Jezus heeft als volwassen man die tegenwerking aan de lijve ondervonden en is eraan gestorven.

Nog altijd zien we hoe machthebbers de godsdienst naar hun hand proberen te zetten als machtsinstrument en hoe mensen zich daar laten aan vangen. We moeten niet ver naar het verleden teruggrijpen om in het christelijke Westen in het oog springende voorbeelden met zeer kwalijke gevolgen te kunnen aanwijzen. En over de kerkgeschiedenis zullen we maar zedig zwijgen.

Misschien denk u nu: hoe durft hij, in een preek in de kersttijd de politieke toer op gaan! Ik denk dat het evangelie me daartoe verplicht.

De 'scheiding van Kerk en Staat', waartegen de Kerk zo heftig te keer is gegaan, is voor de Kerk en voor de christen gelovigen een zegen geworden. We mogen ze zien als een eigentijdse vertaling van het bekend Jezuswoord: "Geef aan de keizer wat de keizer toekomt": burgerlijke gehoorzaamheid, niet uit religieuze overtuiging, maar om algemeen menselijke, ethische en politieke redenen. We moeten niet ver om ons heen kijken om de kwalijke gevolgen te zien in culturen waarin godsdienst en politiek niet gescheiden zijn. Over christelijke politieke partijen wil ik het niet hebben, want partijpolitiek is inderdaad in de kerk niet op haar plaats, vandaag zeker niet, maar vroeger ook niet.
Men hoort tegenwoordig dikwijls zeggen: in onze goddeloos geworden samenleving worden de Kerk en de katholieke godsdienst door de media en door de politieke instanties doodgezwegen, indien al niet opzettelijk tegengewerkt. Als dat waar is, denk ik dat we er niet te rouwig om moeten zijn. Misschien is het beter zo dan omgekeerd: dat de Kerk en de katholieke godsdienst op (en over) het paard worden getild. Let wel: u hoort me niet zeggen dat we als burger niet op ons recht moeten staan, het recht op vrije meningsuiting, en ons niet moeten verdedigen als we onrechtvaardig worden behandeld. Doodgezwegen worden is onrechtvaardig.

De macht van Gods koninkrijk in deze wereld is sterker dan alle andere machten. Jezus is terechtgesteld, maar uit de dood herrezen. Herodes is niet geslaagd in zijn opzet het kind Jezus te vermoorden. Hij is, zoals Mozes met het joodse volk, uit Egypte teruggekeerd.

 

B.J. De Clercq o.p.