"Ze vroegen hem: 'Hoe zijn uw ogen geopend?' Hij antwoordde: 'De man die Jezus heet, maakte slijk, bestreek daarmee mijn ogen en zei: Ga naar de Siloam en was U.
Ik ben dus gegaan, waste mij, en kon zien.'
"Toen zeiden sommige Farizeeën :'Die man komt niet van God want
hij onderhoudt de sabbat niet.'
"Jezus sprak: 'Tot een oordeel ben ik in de wereld gekomen opdat de niet-zienden zouden zien en de zienden blind worden.'"

"Je ziet maar klaar met het hart", zegt de kleine prins van Antoine de Saint-Exupéry. Het gaat om dit 'zien' in het lange preekverhaal van Johannes dat we vandaag horen. Kijken, waarnemen, doen we met onze ogen. Zo keken de mensen naar een blinde bedelaar. Jezus 'zag' deze unieke mens in al zijn ellende. En zijn hart gaat naar hem uit. Zoals wij mensen spreken van iemand 'gaarne zien'. Dan gebeurt het wonder van de liefde. Het wederzijds 'zien' met elkaars hart. Dit wonder vertelt Johannes. Het gaat dan niet zozeer om het genezen van oogletsels, van lichamelijke blindheid. We kunnen na 2000 jaar niet reconstrueren wat er precies concreet gebeurd is. Een evangelisch preekverhaal is trouwens nooit een louter historisch verhaal, of zoals hier een soort medisch rapport. Het is veel méér. Het gaat hier om het veel diepere 'zien' van het geloven. Om die wederzijdse betrokkenheid van het vertrouwen. De blindgeborene komt tot dit gelovig 'zien' van Jezus. Hij noemt Hem profeet, man van God, Mensenzoon. Hij vertrouwt zich aan Hem toe en werpt zich voor Hem neer. Jezus, het 'licht van de wereld' dringt door in het duister bestaan van deze lijdende arme. Hij wordt herboren.

Maar dit wonder van bevrijding en verlichting gebeurt niet zonder slag of stoot. Om te beginnen is die blindgeborene in de ogen van de mensen een zondaar. De leerlingen vragen dan ook aan Jezus: "Wie heeft er gezondigd hij of zijn ouders?" In Jezus' tijd werd lijden gezien als gevolg van zonde. Ook onschuldig lijden. De blindgeborene was "geheel geboren in zonde", dat kon niet anders. Zijn lijden was een straf van God wegens de zonde. Jezus breekt met deze opvatting. De blindheid van deze mens is niet de schuld van zijn ouders noch van hemzelf noch van God. Voor dit onschuldig lijden is geen verklaring. "Maar de werken Gods moeten in hem openbaar worden", zegt Jezus. M.a.w. Gods liefde voor deze blinde mens moet openbaar worden door zijn genezing.

Het verband tussen kwaad en straf van God , is nog niet uit de wereld. Onlangs hoorde ik van een religieus: "Aids is een straf van God!" En veel mensen klagen soms bij een of ander onheil: "Waar heb ik dat verdiend"? Of er wordt gezegd i.v.m. de achteruitgang van het kerkbezoek: "Er moest maar weer eens oorlog komen, dan zouden de kerken weer vol zitten!" God ziet dan nog liever lege kerken! God is niet de oppermachtige die allerlei onheil overzendt om mensen de ogen te openen of te bestraffen. De fameuze driehoek met: 'God ziet mij, hier vloekt men niet' kan men beter overschilderen met: 'God heeft mij lief, hier wordt bemind'. Vele oudere gelovigen zijn nog getekend door de allesziende blik van God die niets en niemand ontzag. Jezus maakt ons duidelijk dat Gods 'zien' een 'gaarne zien' is. Ook als een mens wèl persoonlijke schuld draagt. Onder Gods liefdevolle blik kunnen we herademen en nieuw leven.

De preekverhalen van Johannes hebben altijd een dubbele bodem. Die blindgeborene staat symbool voor de blindheid van een heel volk. Een volk dat in de duisternis zit en het licht van de Messias niet ziet. Maar Jezus-Messias trekt zich die blindheid aan. Zoals de Eeuwige de mens had geboetseerd uit leem en ademtocht, zoals we lezen in het eerste bijbelboek Genesis, zo kneedt hier de Messias slijk uit stof en speeksel. Daarmee zalft hij de ogen van de blinde. HIj zendt hem naar het water van Siloam, dat betekent 'gezondene'. Als hij zich gewassen heeft gaan zijn ogen open. Er is licht. Hij ziet. Hij is herschapen. Zo levenskrachtig en lichtgevend is het water van de Gezondene. Een verwijzing naar het doopwater waarin men werd ondergedompeld om eruit te verrijzen als een nieuwe mens.

De blinde ziet en zal gaandeweg meer en meer zien. Hij zal Jezus zien als de profeet, de man Gods, de Mensenzoon, het Licht van de wereld. Zo zullen de leerlingen gaandeweg Jezus zien. Maar velen blijven stekeblind. Blijven mensen van de duisternis. De Farizeeën weigeren halsstarrig de genezing te erkennen. Want het was sabbat! En op sabbat was het verboden slijk te maken en daar iets mee te doen. Ook een mens genezen mocht niet op sabbat. Wie aan de sabbat raakte kwam aan God zelf. Dus het is wel heel duidelijk: Jezus komt niet van God. De Farizeeën weten het heel zeker en hebben het volle gelijk aan hun kant. Ze kijken door de driehoek met het oog van God en de vernietigende blik. Ze hebben God vastgeklonken in hun wetboeken en bepalingen. Zij beslissen dan ook over goed en kwaad, want ze weten precies wat God wil. Jezus is een zondige sabbatschender. De blinde die tot geloof komt in Jezus wordt buitengeworpen, geëxcommuniceerd.

Excommunicatie is een woord dat dateert uit de tijd waarin de jonge christengemeente in conflict was met het jodendom. Zo'n excommunicatie betrof een volledige uitstoting van de religieuze gemeenschap van het volk Israël. Het was de zwaarste straf na de doodstraf. Dat is de consequentie van het 'zien' met andere ogen. Het zien met de ogen van God. Gezegend worden met "het licht van Zijn ogen" (Ps.139). Zo 'zien' is je ogen openen voor de verworpenen, de slachtoffers, de slaven, de miserie-mensen. Het is een betrokken zien dat zich niet afwendt. Dat tot inzicht komt in wat er moet gebeuren. Maar zo'n 'zieners' zo'n gelovigen worden door het instituut als onduldbare ordeverstoorders opgeruimd. De religieuze leiders, de tempeldienaars, zijn verkrampt in hun gelijk en zien allang niet meer met de ogen van God. Zij willen zichzelf handhaven en hun kerkelijke onfeilbaarheid. De tempel, zegt dit evangelie, ziet niet meer zoals er gezien moet worden, staart zich blind op zichzelf. De tempelhiërarhie snijdt zich af van het ware licht en is geheel verblind.

---

Er is jammer genoeg in de kerkgeschiedenis van gisteren en vandaag zoveel gelijkenis met de blinde leiders van Jezus' tijd. Inquisitie, heksenjacht, excommunicatie, de mens om de sabbat, halsstarrig vasthouden aan wetten en tradities ten koste van de liefde. Er is gelukkig ook de lichtende lijn van vele 'zieners' die het licht van Jezus uitstralen. Wie het contactblad Partenia leest met de brieven en teksten van bisschop Jacques Gaillot wordt de ogen geopend voor het evangelisch leven vandaag en wereldwijd. Ik denk ook aan vele ouders die hun kinderen, die anders leven, niet buitenwerpen maar omgeven met begrip, respect en geëngageerde liefde. Er zijn veel christenen die de driehoek met de blik van God anders instellen. Die zien met de lieve ogen van God zoals Jezus mensen zag en "gaarne zag". Het lange preekverhaal van Johannes moge ons lang bijblijven. Het moge ons gelovig doen zien met nieuwe ogen!

Rob Moens, dominicaan, Genk