"Hoe kun je tegen een ander zeggen: 'Vriend, laat me de splinter weghalen die in je oog zit',
terwijl je de balk in je eigen oog niet ziet? Schijnheilige, haal eerst de balk uit je eigen oog,
pas dan zie je scherp genoeg om de splinter weg te halen die in het oog van de ander zit." (Lucas, 6:42)

Een blinde vlek is volgens Van Dale de "plaats waar de gezichtszenuw het oog binnenkomt, ongevoelig voor lichtprikkels". Vandaar de figuurlijke betekenis waarin het woord meestal wordt gebruikt: iets wat men niet ziet, inziet of begrijpt, ondanks het feit dat men er herhaaldelijk op gewezen wordt.

Ieder mens heeft wel ergens een blinde vlek. Een balk in het oog, zegt het evangelie. Meestal zijn we er ons niet van bewust, en schijnheiligheid kan men het eigenlijk niet noemen. Van anderen zien we hun blinde vlek: ze blijkt uit hun gedragingen. En anderen zien die van ons. Zo ontstaat er misverstand en wederzijds onbegrip.

Niemand heeft ooit zijn eigen rug gezien. Je kunt dat wel proberen met twee spiegels, zoals bv. bij de kapper, maar je ziet alleen een spiegelbeeld. De Japanners kennen wat dit betreft een zeer mooi ritueel. Mensen die elkaars vrienden zijn, gaan samen in een bad om elkaars rug te wassen. Dat is een belangrijke vriendendienst. Mijn vriend ziet lelijke vlekken op mijn rug waar ik zelf geen weet van heb, hij ziet de lasten en de frustraties die ik te dragen heb, en hij wast alles weg. Ik doe hetzelfde bij hem. Het is een ritueel van wederzijdse vergiffenis, vergelijkbaar met wat wij de biecht noemen.

 

Als een blinde gids speelt voor een andere blinde, sukkelen ze samen in de put, zegt Jezus. Het zijn mensen met dezelfde blinde vlek.
Hoe dikwijls hoor je niet iemand zeggen: 'Ik ben geen racist, maar...'? En anderen in zijn omgeving reageren: 'Ja, je hebt gelijk, ik denk er ook zo over'? Mensen met een zelfde blinde vlek, zonder het van zichzelf en elkaar te beseffen.

Blinde vlekken zijn vooroordelen, letterlijk: oordelen op voorhand, vóór we ons op grond van de feiten een gefundeerd oordeel hebben gevormd.

Er zijn ook katholieke en kerkelijke blinde vlekken, vooroordelen dus. Sommige kerkelijke documenten zijn alleen te begrijpen als een uiting van typisch bureaucratische vooroordelen. Hoe iemand katholiek is, 'traditionalistisch' of 'kerk-kritisch', kom je gemakkelijk op het spoor als je luistert naar hun reactie op een zelfde bericht in de media. Je hebt de indruk dat ze beide iets anders hebben gelezen of gezien. Ze lezen of zien alleen wat hun vooroordelen bevestigt.

 

Kunnen het evangelie en ons geloof ons genezen van onze blinde vlekken?

Het evangelie kan genezend werken als we het onbevooroordeeld proberen te lezen, dit wil zeggen de bril afzetten of grondig poetsen waardoor we ons al lang bekende teksten bekijken. Als we de eerste zin van een fragment of van een parabel horen voorlezen, luisteren we niet langer: we kennen het vervolg, menen we. We horen eigenlijk niet meer de echte boodschap: de oproep tot bekering, de aansporing om anders te gaan denken en dus ook te gaan leven.

Het licht van het geloof kan ons 'helderziend' maken. Dan krijgen we dingen in de gaten die we altijd over het hoofd hebben gezien.

Maar vooral ook mede-gelovigen kunnen ons helpen. Uit de kerkelijke en kloosterlijke traditie kennen we de praktijk van de 'broederlijke vermaning': je broeder of zuster in het geloof wijzen op zijn of haar verkeerde oordelen en gedragingen waarvan hij of zij zich niet of nauwelijks bewust is. En natuurlijk: jezelf onder het kritisch oordeel van je broeder of zuster in het geloof plaatsen.

Maar om dit soort heilzame broederlijke vermaning in praktijk te brengen is eerst en vooral nodig dat genezen raken van het individualisme dat tegenwoordig hoogtij viert.

We zouden al een eind op weg zijn als we onze woordenschat (en onze gedragingen) zuiveren van de slogan 'Ieder voor zich en God voor ons allen.'