Het
is altijd fijn mensen de hemel. in te prijzen. Jezus heeft dat
gedaan met de mensen die arm zijn en honger lijden, die
gebukt gaan onder verdriet en vervolging. In de nieuwste
Nederlandse vertaling van de evangelies staat 'Gelukkig de
armen', waarschijnlijk omdat 'zalig' volgens de vertalers een
ouderwets woord is, of een te 'bovennatuurlijke' klank
heeft. Maar ik denk dat dit een jammerlijke vergissing is. We
mogen het woord 'zalig' niet verloren laten gaan, we moeten
het juist koesteren en cultiveren. 'Zaligheid' houdt, ook
binnen onze wereld, veel meer in dan 'geluk' en iemand
zalig prijzen is iets anders dan hem of haar gelukwensen.
Van de zaligprijzingen staan in de
evangelies twee verschillende versies: een korte (bij Lucas)
en een lange (Matteüs). Bij Lucas staan niet alleen zaligsprekingen
maar ook aanklachten. Anders dan Matteüs, laat hij Jezus niet
vanop de berg preken maar afdalen naar de vlakte. Naar de
volksmassa Want hij laat mensen van alle kanten toestromen.
Van het zuidelijke Jeruzalem en de noordelijke kuststreek
Tyrus en Sidon. Iedereen moet het horen! Hij houdt het
zeer kort: slechts 29 verzen. Matteüs' bergrede
telt er 110. Lucas houdt het ook op slechts vier
zaligsprekingen, tegen Matteüs op negen. Lucas voegt er vier
aanklachten aan toe, telkens beginnend met 'wee u'.
Het is goed om te beseffen hoe de evangelies geen precieze
historische gegevens meedelen. Het zijn geen
geschiedenisboeken maar geloofsboeken. Ook de bergrede van
Jezus - de grondwet van het christendom zou je kunnen zeggen -
is op verschillende manieren gepresenteerd.
Lucas voegt het woord 'nu' aan
de zaligsprekingen toe. Hij wil de armen, de hongerigen,
bedroefden en vervolgden van zijn dagen troosten. Want het
'nu' aan deze kant wordt een 'straks' aan de overkant. In het
hiernamaals worden de armen en lijdenden overvloedig
gecompenseerd. In het Oude Testament was het lijden van
onschuldige rechtvaardigen een zwaar probleem. Getuige het
boek Job. Het is ook nog ons probleem. Hoe zal men bv. ouders
troosten die een kind verliezen? Vroeger sprak men van
'engeltjes in de hemel', of van de 'wil van God'. Nu vinden
mensen dat wreed en misplaatst. Ons hedendaags godsbeeld
verdraagt geen God die wil dat kinderen ontrukt worden aan de
liefde van ouders. En het geloof in het hiernamaals mag geen
zoethoudertje zijn of 'opium van het volk' (Marx). Door armen
'nu' in hun ellende te laten in afwachting van hun beloning
'straks'.
Het geloof mag nooit functioneren als
dekmantel voor onrecht en uitbuiting, armoede, honger,
verdriet, uitsluiting. .Alle vormen van lijden moeten uit alle
macht bestreden worden. Lijden op zich is geen paspoort voor
de hemel. En de hemel. hiernamaals is geen beloning voor al
het hiernumaalse lijden God wil geen aards tranendal 'nu' en
een heme1s paradijs 'straks'. Dat is een verkeerde opdeling.
Jezus brengt ons precies het Rijk Gods 'nu'. Nu is het nabij.
Nu begint het, het Rijk Gods van vreugde, vrede, liefde en
gerechtigheid. Waarom zijn armen en hongerige zalig? Omdat ze
door de komst van het Rijk Gods zullen verlost worden uit hun
ellende. Door wie? In de eerste plaats door henzelf. Wanneer
ze strijden tegen hun armoede en honger, hun verdriet en
uitsluiting Wanneer ze opkomen voor henze1f en hun lotgenoten
en dus gerechtigheid bewerken. Niet om later ze1f rijk te
worden en macht over anderen te krijgen, maar om het Rijk Gods
te vestigen, waar niemand nog te kort komt en alles
gemeenschappelijk gedeeld wordt als tussen gelijkwaardige
broers en zusters. Wat een grandioos ideaal! In de Handelingen
der apostelen schrijft men dat christenen zo leefden. Zalig!
Lucas
laat Jezus een vermanende vinger opsteken naar de rijken. Ze
dragen grote verantwoordelijkheid. Het 'wee u rijken' is niet
bedoeld tegen rijkdom, macht of aanzien op zich. Het is niet
misdadig geld, bezit, macht of aanzien te hebben De vraag is
hoe je er mee omgaat. Sta je ten dienste van mensen? Het 'wee
u' is gericht tegen rijken die niet willen delen en die macht
uitoefenen om eigen aanzien te verwerven en te bevorderen Deze
rijken moeten afstand doen van hun tevreden zelfvoldaanheid en
egoïsme. Ze moeten helpen de kloof te dichten tussen armen en
rijken, ook weer omwille van het Rijk Gods van Jezus. Omwille
van dat visioen van vrede. 'Zonder visioen verkommert de
wereld.' Zonder evangelisch leven verhardt de mens en wordt de
samenleving harteloos.
Zalig de armen, want aan hen behoort het
Rijk Gods, nu en straks. Op voorwaarde dat ze bevrijd kunnen
leven in een wereld zonder armen rijken. De wereld van het
Rijk Gods van Jezus ontmaskert de schijnwereld van de
hebzuchtige en uitbuitende rijken. Stikken in geld en bezit
maakt niet gelukkig. En de God van Jezus is enkel. uit op
geluk en heil voor mensen. Maar het wordt ons zomaar niet in
de schoot geworpen. God schept ons als medescheppers. Als
partners om met hem de wereld om te vormen tot zijn Rijk. Hij
nodigt uit om binnen te treden in het liefdesrijk van Jezus.
Dat Rijk kondigt zich 'nu' aan waar christenen consequent
evangelisch leven. Het is nog niet voor 'straks' als we hoeren
dat de kloof tussen arm en rijk steeds groter wordt! De 20%
rijksten van het Noorden bezitten 900 keer zo veel als de 20%
armsten van het Zuiden.
Gelukkig is er altijd het perspectief van
het komende hemelse Godsrijk. Maar dan niet als alibi om niets
te moeten doen. Eerder als stimulans, omdat we geloven dat het
Gods bedoeling is hier en nu het Rijk Gods te creëren. Het is
onze menselijke bestemming. Overal waar we 'nu reeds' iets
zien van dat Rijk Gods, vormen mensen de voorhoede en geven ze
een voorsmaak van wat 'straks' komen gaat. Dan zijn mensen
niet langer verdeeld in armen en rijken maar geheeld als
heilbrengers Daarom noemde Paulus de christenen 'heil-igen'.
Rob Moens, o.p.
