"Terwijl ze daar waren kwam voor haar de tijd dat ze moest bevallen,
en ze baarde een zoon, haar eerste kind; ze wikkelde Hem in doeken
en legde Hem in een voerbak, omdat er geen plaats voor hen was in het gastenverblijf.
Er waren daar in de buurt herders, die in het veld overnachtten
om de wacht te houden bij hun kudde.
Opeens stond er een engel van de Heer bij hen en de heerlijkheid van de Heer
omstraalde hen. Ze schrokken hevig. Maar de engel zei:
 ’Schrik niet, want ik heb een goede boodschap voor u, een grote vreugde
voor heel het volk.
Vandaag is in de stad van David uw Redder geboren; Hij is de Messias, de Heer.'"
(Lucas 2, 6-11)

Ik weet niet waar en wanneer het gebeurde, maar het feit heeft me aangegrepen. Tijdens een protestmars voor landhervorming werd een man opgenomen en opgesloten in de gevangenis. Zijn vrouw was te weten gekomen in welke cel hij precies zat opgesloten. En elke avond stak ze een kaars aan en ging zo staan dat haar man vanuit zijn cel het lichtje kon zien. Het was zijn enige houvast in die donkere tijd. Het verhaal inspireerde me voor het thema van deze kerstnacht: als een licht voor ons uit.

Waar bleef die vrouw de kracht en liefde putten om daar dagelijks te staan? En hoe is het mogelijk dat dit kleine, symbolische lichtpunt dat voor het overige geen enkele concrete hulp bood in een omhullend nacht de man kon overeind houden? En een laatste détail: voor een buitenstaander gebeurde er nauwelijks iets – een verwaaide vrouw die een kaars vasthoudt. Maar hadden de bewakers de betekenis van het gebaar begrepen dan zouden ze zeker maatregelen hebben genomen. Omwille van dat alles werd dit verhaal voor mij een soort parabel om over kerstmis te spreken.

Altijd reeds stond en staat God daar als een licht in de nacht. De geboorte van Jezus is één van die belangrijke momenten van licht. Niet het enige, want Jezus stond in een stroom van grote joodse figuren door wie God heeft gesproken. En dat geloof van Israël was weer ingebed in andere, semitische tradities, die op hun beurt verweven zijn met heel die menselijke godsdienstgeschiedenis. In de geboorte van die ene mens is heel deze zoektocht aanwezig naar die ene God die altijd reeds zijn licht aanbiedt. Wel geloven we dat hier op een unieke en alles overstijgende manier God zijn licht aanbood.

En wanneer mensen gevangen zitten, als de nacht van wanhoop en verlatenheid zich van hen meester maakt, gaat God zo staan, net als die vrouw, opdat men op een uitzonderlijke manier dat licht zou zien. Mijn woorden zijn uiteraard beeldspraak, beïnvloed door mijn verhaal. Ik bedoel dit: mensen die wanhopig zijn, vermorzeld door extreem lijden, verkeren in een situatie om iets van dat Licht te ervaren dat aan gewone mensen ontsnapt. (Misschien zou daarom in een nacht als deze vooral aan hen het woord moeten gegeven worden.) Want Gods betrokkenheid op ons leven is zo intens dat ze ons meestal ontsnapt. Alle dagelijkse voortstellingen over relaties verduisteren voor deze betrokkenheid. Alleen de zwerver, de ontheemde, de ontwrichte kan voorbij die voorstellingen komen en iets ondervinden dat meer is dan louter weten. Dat heeft God op een onvoorstelbare manier in Jezus getoond: in zijn woorden, zijn nabijheid bij mensen, in zijn verlatenheid in het lijden werd telkens aan ons een venster getoond naar de onnoembare en onuitsprekelijke God. Net als in het verhaal van de gevangene ontgaat een buitenstaander de kracht en troost die daarvan uitgaat. ‘Ga, Lieflijk Licht, in deze donkere nacht, ga gij mij voor’ schreef Newman in zijn eenzaamheid.

Deze betrokkenheid van God is zo radicaal en anders dat ze noodzakelijk een bedreiging vormt voor alle menselijke, georganiseerde zekerheid. Herodes is nooit ver weg. De God van wie Jezus getuigt is een bedreiging voor de staat en zijn organisatie van geluk. Hij is een bedreiging voor een kerkelijke leer en structuur die Hem voor zich opeist. Hij is een bedreiging voor het zekere weten en zelfgemaakte geluk van de individuele mens.

Aan deze betrokkenheid geven we soms namen zoals: eindeloze caritas, strijd om gerechtigheid, nieuwe vrede. Maar eigenlijk is ze veel meer. Ze is eerder dat onnoembare gebeuren zoals wanneer een vrouw een lichtje aansteekt voor haar gevangen man.

In deze nacht worden we door een verhaal betrokken in dat gebeuren. Het is een mythisch-poëtische vertelling van een geboorte, maar dan zo verteld dat we zelf medespeler worden: als aankondiger van groot nieuws, als paria-schapenhoeder, als gepassioneerde zwervende wijze of als een zich bedreigd voelende bezitter. Of misschien maakt het verhaal ons als die moeder die een kind baart. Anders dan het gewoonlijk gebeurt - als namelijk doorheen onze schamelheid en armoede een goddelijke vonk oplicht en we dat Licht behoedzaam aan elkaar mogen doorgeven. ‘Alles wat waar is, kan zachtjes zijn.’

 Marcel Braekers o.p.