" Hij
zag hem en was ten diepste met hem begaan. Hij ging naar hem toe,
goot olie en wijn op zijn wonden en verbond ze." (Lucas, 10:33
v.)
De
parabel van de barmhartige Samaritaan is voldoende bekend. Ook de
exegetische wetenswaardigheden - over de priester en de leviet en
waarom die zich niet inlaten met deze gewonde mens, en waarom dan
uitgerekend een Samaritaan die centrale plaats moet innemen, en wat
verder allemaal te betekenen heeft - al deze zaken die het verhaal
meer kleur en diepgang geven, behoren tot de parate bijbelkennis van
de meesten onder ons. Ik hou het dan ook bij een facet uit het
verhaal dat direct in het oog springt: de tegenstelling die ten
tonele wordt gevoerd tussen afstand en nabijheid. Want dat beelden
de verschillende figuren in het verhaal uit. Afstand en nabijheid
die grondig verschillende consequenties met zich meebrengen.
Het blijkt bijvoorbeeld uit de manier waarop we
situaties van onrecht ervaren. Veel wordt bepaald door de plaats
waar we onszelf situeren. Op afstand of in de nabijheid. Ik wil hier
een beschouwing bij leggen van de Amerikaanse theoloog M. Fox in
zijn boek "Gezegend vanaf het begin" (Oorspronkelijke
titel Original blessing). Hij gebruikt daarin enkele pittige
uitdrukkingen die te denken geven. Eén daarvan is zijn pleidooi
voor wat hij noemt een erotische gerechtigheid. Geef toe dat de
uitdrukking vreemd klinkt, misschien zelfs een ietsje pikant.
Uiteraard moeten we de term erotiek wat herstellen in zijn
oorspronkelijke betekenis, wat hij door het binnenhalen in de seks-
en porno-industrie is kwijt geraakt.
Met eros bedoelen we dan zoiets als de drang
tot contact, tot meedoen, tot toewending, tot het in aanraking
komen met en betrokken zijn bij concrete gevoelens, dingen en
mensen, in plaats van te abstraheren en theoretiseren. Het heeft
te maken met directe ervaring die de persoon tot in het lichaam
voelt en waardoor men in staat is mee te trillen met de ander. In
de context die door de parabel wordt geëvoceerd, heeft erotiek
alles te maken met compassie, in de zin van binnentreden in het
leed van de ander, erdoor geraakt worden met je eigen zintuigen en
je eigen gevoel. Wat met een ander gebeurt, of het nu iets
vreugdevols is of droevigs, gebeurt mij. De pijn van de ander is
mijn pijn, de vreugde van de ander ook die van mij. Iets in de zin
van 'been van mijn gebeente en vlees van mijn vlees', zoals de
mens het in het scheppingsverhaal uitroept over de partner die hem
te beurt valt. Daarin weerklinkt iets van de zegen die mensen voor
elkaar kunnen en mogen zijn.
En er is nog meer. Erotiek hoeft niet beperkt te
blijven tot het directe tussenmenselijk verkeer. Eros heeft evenzeer
te maken met het vermogen van een samenleving om op een meer
gevoelige manier met elkaar om te gaan, met elkaars vragen en noden,
pijn en vreugden. Ook op macro-niveau kunnen we alleen maar gebaat
zijn met een in die zin 'erotische' gerechtigheid. Het gaat namelijk
om een kwaliteit, een intensiteit, die telkens weer dreigt te
verkommeren in onze systemen. In welk systeem dan ook. Zowel
religieus als maatschappelijk.
In die zin komt de parabel van de barmhartige
Samaritaan met een nieuwe uitdaging op ons af. Daar is werkelijk
sprake van een erotische gerechtigheid. Zoals ook Jezus haar zijn
hele leven praktiseerde. Ten aanzien van zoveel mensen die ziek
waren, onrein verklaard, onaanraakbaar. Ten aanzien van de
overspelige vrouw, van de tollenaar Zacheüs. Hij doorbreekt de vaak
hardnekkige barrières die mensen hebben opgetrokken om zichzelf
veilig te stellen. Het is het op afstand blijven dat het ons
mogelijk maakt ons af te schermen. En hierin kunnen we een uitdaging
ervaren.
Het is inderdaad de afstand die maakt dat we de
dingen als niet zo erg aanvoelen. Fox : "Het is de afstand die
het een piloot van een bommenwerper mogelijk maakt van 42.000 voet
hoogte napalmbommen af te werpen en dan te zeggen dat het hem een
kick gaf daar beneden op de grond dorpen in vlammen te zien opgaan.
Als hij niet zo ver weg geweest was en op de grond had vertoefd en
van nabij had kunnen zien en ruiken en horen wat daar gebeurde, en
als hij de mensen had kunnen aanraken en recht in de ogen had kunnen
zien van verbrande kinderen en oude mensen, dan zou hij er heel
anders over gedacht hebben."
Erotische
gerechtigheid daagt me ten minste uit om met de ander met wie ik in
contact kom en die op welke manier dan ook een appèl op me doet,
echt nabij te zijn.
Ignace D’hert o.p.
|